Η ανυπακοή του πολίτη – Από τον Χένρι Ντέιβιντ Θόροου μέχρι τον Άαρον Σβαρτς

Ο φιλόσοφος και συγγραφέας Χένρι Ντέιβιντ Θόροου ήταν μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα στις ΗΠΑ και οι ιδέες του επέδρασαν καταλυτικά στη διαμόρφωση κινημάτων ανυπακοής και -ειρηνικής πάντα- αντίστασης μέχρι και τις μέρες μας. Το 1849 δημοσίευσε στο περιοδικό Aesthetic Papers το δοκίμιο “Ανυπακοή του πολίτη”. Έγραψε την “Ανυπακοή” με αφορμή τη σύλληψή του, το 1846 και την φυλάκισή του επειδή αρνήθηκε να πληρώσει τους φόρους που του ζητούσε το κράτος.
Η αιτία της δικής του ανυπακοής ήταν η αντίθεσή του στο θεσμό της δουλείας αλλά και στην εισβολή των ΗΠΑ στο Μεξικό εκείνη την χρονιά. Στην “Ανυπακοή του πολίτη”, ο Θόροου εκφράζει το όραμά του για την ιδεατή μορφή μιας κοινωνίας που δεν θα καταπιέζει τους πολίτες με παράλογους νόμους και θεσμούς. Δεν ονειροπολεί όμως, ούτε απλώς θίγει τα κακώς κείμενα. Αφορμή της κριτικής του είναι δύο πολύ σημαντικά ζητήματα στα οποία αντιτίθεται με όλες του τις δυνάμεις. Η δουλειά, και ο επεκτατισμός των ΗΠΑ –όπως εκφράστηκε τη συγκεκριμένη εποχή με την εισβολή και στη συνέχεια τον πόλεμο στο Μεξικό.
Ο Θόροου εκφράζει την πίστη του στην ανάγκη να αντισταθεί ο συνειδητοποιημένος πολίτης σε μια παράλογη κυβέρνηση, και προτείνει στους πολίτες άρνηση υπακοής, άρνηση καταβολής των φόρων, άρνηση στράτευσης, άρνηση υποταγής γενικότερα στους θεσμούς που καταδυναστεύουν αντί να ωφελούν τον πολίτη μιας κοινωνίας. Ο Θόροου τολμάει να προτείνει αυτό που μοιάζει εντελώς ουτοπικό για την εποχή του. Οι θέσεις του γίνονται αντικείμενο πολλών συζητήσεων και αποκτά πολλούς φανατικούς υποστηρικτές, όπως και εχθρούς, φυσικά. Η απόδειξη όμως ότι οι σκέψεις αυτές μπορούν να εφαρμοστούν στην πράξη θα έρθει στη διάρκεια του 20ού αιώνα μέσα από το αντιαποικιακό κίνημα, τον αγώνα ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις αλλά και κάθε κίνημα που αναζητά έναν καλύτερο κόσμο με ειρηνικές μεθόδους. Αργά αλλά σταθερά οι ιδέες του βρήκαν το κατάλληλο έδαφος. Έφτασαν ως τις (παράξενες) μέρες μας με μια κατευθείαν αναφορά στον διάσημο συγγραφέα του παρελθόντος από τον Άαρον Σβαρτς, τον οραματιστή του 21ου αιώνα στο Μανιφέστο του.