Οι Αρβανίτες της ανατολικής Θράκης – Μεγάλο Ζαλούφι, Ιμπρίκ Τεπέ, Μανδρίτσα, Σουλτάνκιοϊ, Αμπαλάρ, Παζάρ ερέ, Γιλανλή, Αλτίν Τας, Καράσακλη, Καρατζά Χαλήλ: Ιστορικά στοιχεία για τους Αρβανίτες της Θράκης

Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης προέρχονται από δύο κύριες μεταναστεύσεις αλβανόφωνων ορθόδοξων πληθυσμών από την περιοχή του Βιθκουκίου της Βορείου Ηπείρου προς την Ανατολική Θράκη. Οι μεταναστεύσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν σε δύο φάσεις: η πρώτη έλαβε χώρα στα μέσα του 16ου αιώνα ως παρεπόμενο της συμμετοχής των Αρβανιτών στην οικοδόμηση του τζαμιού “Σελιμιέ” της Αδριανούπολης. Αποτέλεσμα αυτής ήταν η ίδρυση του Μεγάλου Ζαλουφίου στο βόρειο τμήμα της Ανατολικής Θράκης και της Μανδρίτσας στα σημερινά ελληνο-βουλγαρικά σύνορα. Στα τέλη του 19ου αιώνα, κάτοικοι του Μεγάλου Ζαλουφίου ιδρύουν δύο νέα χωριά: το Αμπαλάρ (Ζαλουφόπουλο) και το Καράσακλη (Σάκος).

Η δεύτερη μετανάστευση πραγματοποιήθηκε το 1769 και σχετίζεται με την καταστροφή της Μοσχόπολης και των γειτονικών της πόλεων, μεταξύ των οποίων ήταν και το Βιθκούκι. Οι μετακινηθέντες κατέλυσαν στο νότιο τμήμα της Ανατολικής Θράκης και ίδρυσαν τις κωμοπόλεις Ιμπρίκ Τεπέ (Κιουτέζα) και Σουλτάνκιοϊ (Βιθκούκι), καθώς και τα χωριά Αλτίν Τας, Παζάρ Δερέ, Γιλανλή, και Καρατζά Χαλήλ.

Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης ταύτισαν εξ αρχής τις τύχες τους με τον ελληνισμό και έτσι υπέστησαν απίστευτα δεινά από τον νεοτουρκικό εθνικισμό. Τον Οκτώβριο του 1913, οι κάτοικοι της Μανδρίτσας διωγμένοι από τους Βούλγαρους διαφεύγουν στην Ελλάδα και λίγα χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 1922, έρχεται ο ξεριζωμός των Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης και η μετανάστευση τους δυτικά του ποταμού Έβρου. Το παρόν βιβλίο αποτελεί την πρώτη συνολική καταγραφή της ιστορίας αυτών των πληθυσμών και αποτυπώνει την πορεία τους στο χώρο και στο χρόνο από την εποχή που ζούσαν στο Βιθκούκι στη Βόρειο Ήπειρο μέχρι τη μετανάστευση του 1922. Κυρίως όμως αποτελεί μία προσπάθεια για τη διάσωση της ιστορίας των Αρβανιτών. Μια ιστορία που έχει καταδικαστεί στη λήθη και στη σιωπή. Και από την εκάστοτε εξουσία αλλά και από τους ίδιους τους Αρβανίτες.