Άπαντα Παπαδιαμάντη: Η φόνισσα. Χρήστος Μηλιόνης –

Η Φόνισσα

“Η Φόνισσα, “κοινωνικόν μυθιστόρημα” κατά τον συγγραφέα της (ή τη Σύνταξη του περιοδικού “Παναθήναια” όπου δημοσιεύτηκε το 1903), είναι το πιο πολυδιαβασμένο έργο του Παπαδιαμάντη. Οι αυτοτελείς εκδόσεις της είναι πάμπολλες και κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει τον αριθμό των αντιτύπων τους. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ανέβηκε στη σκηνή ως θεατρικό έργο και χορόδραμα, γυρίστηκε σε ταινία. […] “Η Φόνισσα” δίχασε τους ερμηνευτές της. Τι είναι η Φραγκογιαννού; Κοινός εγκληματίας ή κοινωνικός επαναστάτης; Πρωτοπόρος του γυναικείου κινήματος ή στρίγλα; Διεστραμμένος νους ή διαμαρτυρόμενος σπλαχνικός άγγελος; […] “Η Φόνισσα” ουσιαστικά πάει πέρα από το καλό και το κακό…”

Χρήστος Μηλιόνης

“Γοητευμένος από παιδί με τις ηρωικές παραστάσεις του καραγκιοζοπαίχτη Μάνθου στη Χαλκίδα των πρώτων μετακατοχικών χρόνων και μανιακός αναγνώστης μυθιστορημάτων όπως “Ο καπετάν Απέθαντος” ή “Ο Κατσαντώνης”, που κυκλοφορούσαν σε δεκαεξασέλιδα φυλλάδια και μας έκλεβαν τον ύπνο, δε θα έλεγα πως βεβηλώθηκε ο Παπαδιαμάντης, αν κάποιος προικισμένος ομότεχνος του Μόλλα και του Σπαθάρη ανέβαζε στον μπερντέ του τον “Χρήστο Μηλιόνη”. […] Ο “Χρήστος Μηλιόνης” (δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Εστία από τις 6 Οκτωβρίου ώς τις 17 Νοεμβρίου 1885) είναι η παπαδιαμαντική εκδοχή των χρόνων της Τουρκοκρατίας και της διαμαρτύρησης των γηγενών…”

[Από τα “Προλογικά” του φιλολογικού επιμελητή της έκδοσης Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου]