Ο λαβύρινθος της Χάλκης – Η περιπέτεια της Θεολογικής Σχολής

40 χρόνια έχουν περάσει από τότε που οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν τη λειτουργία του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη. Καθ’ όλη αυτή την περίοδο το Πατριαρχείο δεν έπαψε να θέτει θέμα επαναλειτουργίας και οι τουρκικές αρχές δεν έπαψαν να αρνούνται, προβάλλοντας διάφορες δικαιολογίες.

Το βιβλίο “Ο λαβύρινθος της Χάλκης: Η περιπέτεια της Θεολογικής Σχολής” του συγγραφέα-δημοσιογράφου Άρη Αμπατζή, που κυκλοφόρησε ως ατομική έκδοση, πραγματεύεται αυτήν ακριβώς την πορεία της υπόθεσης της Θεολογικής Σχολής από το 1923 μέχρι τις ημέρες μας.

Η προσπάθεια των τουρκικών αρχών για απαλλοτρίωση της Σχολής στη δεκαετία του ’30, η διαδικασία που είχε ως αποτέλεσμα την έγκριση του Κανονισμού Λειτουργίας το 1951, οι εξελίξεις γύρω από το κλείσιμό της το 1971 και η περιπέτεια που συνεχίζεται… Αυτά είναι με λίγα λόγια το περιεχόμενο του βιβλίου.

Περιλαμβάνει σε τρία κεφάλαια την πορεία της Σχολής από το 1923 μέχρι το 2011. Ακολουθεί ένα κεφάλαιο με την παρουσίαση τουρκικών θέσεων και απόψεων για τη Θεολογική Σχολή, ενώ στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι απόψεις και θεωρήσεις του συγγραφέα.

Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο της ιστορίας της Θεολογικής Σχολής. Στο Παράρτημα του βιβλίου περιλαμβάνονται σπάνια κείμενα και έγγραφα σχετικά με τη Σχολή.

“… η Τουρκία ως επίσημη ιδεολογία και κρατικό σύστημα ποτέ δεν είδε το θέμα των θρησκευτικών και άλλων ελευθεριών των εθνοτικώς μη τούρκων και θρησκευτικώς μη σουνιτών μουσουλμάνων πολιτών της, ως μέρος του συνόλου που λέγεται Τουρκία. Με αποτέλεσμα να κρίνει και να αντιμετωπίζει τη λατρεία, την εκπαίδευση και άλλα ιδιαίτερα ζητήματα των μη μουσουλμάνων, σαν να πρόκειται για υποθέσεις τουρκογενών σουνιτών…”

“… Ποτέ όσο την περίοδο του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης δεν ξοδεύτηκε τόσο μελάνι για τις λογής λογής φόρμουλες που έβρισκαν και εφεύρισκαν οι τούρκοι αξιωματούχοι για την επαναλειτουργία. Ποτέ όμως δεν ήταν τόσο έντονη η αλληλοσύγκρουση σχεδόν όλων των στοιχείων που συνιστούσαν τη φιλολογία αυτή. Και ποτέ φυσικά το δούλεμα δεν είχε πάρει τόσο θεαματικές διαστάσεις…”


Περιέχονται τα κείμενα:

– Πρόλογος

Kεφάλαιο 1
– 1923-1971 Η Θεολογική Σχολή μέχρι την απαγόρευση λειτουργίας
1. Εισαγωγικά
2. Τρίτη περίοδος (1923-1951)
α. Προβλήματα απαλλοτρίωσης
β. Προσπάθειες αναβάθμισης της Σχολής
3. Τέταρτη περίοδος (1951-1971)
– Θέμα πανεπιστημιακής ισοτιμίας
– Τα πρώτα προβλήματα
– Αρμενική και Εβραϊκή Σχολή

Κεφάλαιο 2
– Το κλείσιμο της Σχολής

Κεφάλαιο 3
– Προσπάθειες επαναλειτουργίας 1971-2010
1. Περίοδος 1971-1990
– Η τύχη του Τμήματος Λυκείου
– Το διεθνές ενδιαφέρον

2. Περίοδος 1990-2000
Α. Πρώτες επαφές του Βαρθολομαίου
Β. Εμπλοκή του Φετχουλάχ Γκιουλέν
Γ. Προεργασίες για την τουρκική πρόταση
Δ. Η καθαίρεση της Εφορίας της Σχολής
Ε. Η τουρκική πρόταση για υπαγωγή της Σχολής στο Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης
3. Περίοδος 2000-2005
Α. Συνομιλίες με Πατριαρχείο
Β. Η κινητικότητα της περιόδου 2003-2005

– Επίσημη ομολογία
– Συνέχεια των επαφών
– Τουρκικές υπηρεσιακές εκθέσεις

4. Περίοδος 2005-2010
Α. Εξελίξεις περί Σχολής και Οικουμενικότητας
Β. Η επεισοδιακή και ουσιαστική περίοδος 2008-2009
– Ο παράγων Ομπάμα
– Νέες τουρκικές ιδέες περί Σχολής
– Τα ανοίγματα του Ερντογάν και η “σταύρωση” του Βαρθολομαίου
Γ. Έτος 2010: Η σφραγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης
– Έκθεση Hunault
– Πανεπιστήμιο Galatasaray και πανεπιστήμια ειδικού καθεστώτος στην Τουρκία
– Η συνέχεια του διαλόγου
– Η γνωμάτευση της Επιτροπής Βενετίας

Κεφάλαιο 4
– Τουρκικές θεωρήσεις και σχόλια
Α. Θετικές απόψεις
Β. Αρνητικές απόψεις

Κεφάλαιο 5
– Περιπλανήσεις στο λαβύρινθο της Χάλκης
1. Το τρίπτυχο Θεολογική Σχολή – Οικουμενικότητα – νομικό καθεστώς Πατριαρχείου
A. Διαχρονικό πλαίσιο
B. Δυναμική εξελίξεων
2. Οι χειρισμοί των τουρκικών κυβερνήσεων μετά το 2002
3. Οι θεσμικά ανύπαρκτοι αλλοεθνείς και αλλόθρησκοι Τούρκοι πολίτες
4. Tο ιδεολογικό περιβάλλον της απόφασης του 1971
5. Το αδιέξοδο των νομικών διατάξεων
6. Το… μη καθεστώς των μειονοτήτων
7. Το αδιέξοδο της Λωζάννης
8. Τα ευρωπαϊκά κείμενα
9. Η τουρκική θέση περί Οικουμενικότητας
10. Η γνωμοδοτική παρέμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης
11. Λύκειο ή ανώτερη σχολή;
12. Νέα προοπτική

Παράρτημα
– Νομικά και άλλα κείμενα
Α. Κείμενα Κεφαλαίου 1
1. Συνθήκη της Λωζάννης (Προστασία των μειονοτήτων)
2. Οδηγίαι περί Ιδιωτικών Σχολών (Hususi Mektepler Talimatnamesi) 2 Αυγούστου 1921
3. Κανονισμός Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης (1951)
Β. Κείμενα Κεφαλαίου 2
1. Απόφαση Συνταγματικού Δικαστηρίου 1971
2. Σύνταγμα Δημοκρατίας της Τουρκίας (1961)
3. Νόμος περί Ιδρυμάτων Ιδιωτικής Εκπαίδευσης
4. Γνωμάτευση Χουσεΐν Κούμπαλι
5. Γνωμάτευση Χιτζρί Φισέκ
Γ. Κείμενα Κεφαλαίου 3
1. Επιστολή Οικουμενικού Πατριάρχη προς πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, 28 Αυγούστου 2003
2. Επιστολή Οικουμενικού Πατριάρχη προς υπουργό Εθνικής Παιδείας Χουσεΐν Τσελίκ, 30 Οκτωβρίου 2003
3. Απάντηση Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μέσω του υπουργού άνευ χαρτοφυλακίου Μεχμέτ Αϊντίν στην υπ’ αριθμόν 7/6301 και ημερομηνία 24.5.2005 ερώτηση του ανεξάρτητου βουλευτή Εμίν Σιρίν
4. Ερωτήσεις βουλευτή Μουχαρέμ Ιντζέ και απαντήσεις του υπουργού άνευ χαρτοφυλακίου Εγκεμέν Μπαγίς για Οικουμενικό Πατριαρχείο και Θεολογική Σχολή

Δ. Άλλα Κείμενα
1. Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Τουρκίας (1982)
2. Νόμος περί ενοποίησης της Παιδείας (1924)
3. Θεμελιώδης Νόμος Εθνικής Παιδείας (1973)
4. Νόμος Ιδρυμάτων Ιδιωτικής Εκπαίδευσης (2007)
5. Κανονισμός Ιδρυμάτων Ιδιωτικής Εκπαίδευσης (2008)
6. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας – Κανονισμός σχολικών βιβλίων και μέσων διδασκαλίας (2009)
7. Νόμος περί Ανώτατης Παιδείας (1981)
8. Κανονισμός Βακουφικών Ιδρυμάτων Ανώτατης Παιδείας (2005)
9. Ελληνοτουρκική Συμφωνία για την Πολιτιστική Συνεργασία (2000)
10.Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
11. Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα
12. Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969)
13. Μορφωτική Συμφωνία μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και της Τουρκικής Δημοκρατίας (1951)
14. Πρωτόκολλον – Συνεδριάσεις της Ελληνοτουρκικής Μορφωτικής Επιτροπής (1968)
15. Εκθέσεις Προόδου Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Τουρκία (2000-2010)
16. Ψηφίσματα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
17. Πρόταση νόμου περί Ορθόδοξου Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης (σχέδιο πρότασης του δικηγόρου Χουσεΐν Χατεμί)
18. Πρόταση νόμου περί Κοινοτικών Βακουφίων (σχέδιο πρότασης του δικηγόρου Χουσεΐν Χατεμί)

– Βιβλιογραφία
– Ευρετήριο